ATATÜRK’ÜN SAATİNİN PARÇALANMASI

Birinci Dünya Savaşı içerisinde Çanakkale Muharebeleri, Türk Milleti ve dünya açısından birçok önemli şahısları içerisinde barındıran dünyanın en önemli savaş cephesidir. Milli Mücadele döneminin en önemli kişiliklerini de başta Mustafa Kemal olmak üzere içerisinde barındırır. Mustafa Kemal Bey cepheye 19. Tümen komutanı olarak atanmış, bu tümen de savaşta ihtiyat konumunda bulunmaktaydı. İhtiyaç dâhilinde savaşa dâhil olacak ve düşmanla savaşacaktı. Bigalı köyünde ihtiyatta bulunmasına karşın çıkarmanın ilk gününde faaliyet göstermiş ve Çanakkale destanında önemli yer edinmişti. Muharebelerde Ağustos ayına gelindiğinde Mustafa Kemal Bey, 19. Tümen komutanı olarak değil de Anafartalar grubu komutanı olarak atanmış, 9 Ağustos 1915 tarihinde yapılan 1. Anafarta muharebesinde en önde olmuş ve bu muharebe başarıya ulaşmıştır. Ertesi gün ise 10 Ağustos 1915te Conkbayırında bir taarruz girişimi olmuş ve bu taarruz da başarıya ulaşarak düşmana, boğaza hâkim tepelerden biri olan Conkbayırı verilmemiştir. 

Böyle bahsedince bu savaş belki çok bilinmez, ama Mustafa Kemal’in saatine bir şarapnel parçası geldi ve bu saat Mustafa Kemal’in hayatını kurtardı desem eminim herkes bu savaşı hatırlayacaktır. Popüler kültürde, kitaplarda ve filmlerde bu hikâye hep böyle bilinir. Fakat çoğu film ve kitap bu hikâyelerde Bir merminin Mustafa Kemal’in kalbine geldiğini ve saati sayesinde ölümden kurtulduğunu aktarır. Albay Mustafa Kemal Bey ise kendi anılarında bu hikâyeyi şöyle aktarır. “Muharebe meydanında cereyan eden hali temaşa ederken bir şarapnel parçası göğsümün sağ tarafına çarptı. Cebimde bulunan saati parça parça etti. Vücuduma nüfuz edemedi. Yalnız derince bir kan lekesi bıraktı.” Anafartalar muharebatına ait tarihçe isimli kitapta bu şekilde bahseder ve ekler. “Bu saat enkazını bilahare, bugünün hatırası olmak üzere, Liman Paşa’ya verdim. O da, aile asalet armasını havi, kendi saatini bana verdi.” Her ne kadar Liman von Sanders Türkiye’de Beş Sene isimli anılarını yazdığı kitabında bu olaydan bahsetmese de çeşitli kaynaklarda bu konu yukarıda yazıldığı gibi geçer ve Çanakkale Cephesinde yaşanan bu hadiseyle birlikte kendi inisiyatifini de kullanan Albay Mustafa Kemal’in kendi hayatında ve Türk Milleti adına yaptığı ve yapacağı birçok girişimin başlangıcı niteliğinde olmuştur. Öyle ki Chambers bu savaş için “Ağustos taarruzunun dönüm noktası ve Birdwood’un bütün çıkış yakalama sonu olacaktır” şeklinde bahseder. Nitekim savaş, Ağustos’ta yaşanan Anafartalar Muharebeleri ve Conkbayırı Süngü hücumundan sonra da mevzi muharebelerine dönüşmüş, Düşman tekrar saldıracak kadar yeterli askeri cepheye gönderirse başarabileceğinden emin değildi. Bu sebeple de Aralık ayı geldiğinde tahliye başlamış ve Ocak ayının başında da cephe tamamen tahliye edilmişti. 

Sonuç olarak 1. ve 2. Anafarta muharebeleri ve Conkbayırı Süngü Hücumu savaşın son sıcak çatışmaları olmuş ve bu muharebelerde grup komutanı olarak Mustafa Kemal Bey yer almıştır. Conkbayırı hücümunda, bilinenin aksine bir şarapnel parçası göğsünün sağ tarafına isabet etmiş ve orada bulunan saatine denk gelmiştir. Bu saat, Mustafa Kemal Bey’in hayatını kurtarmış, gelecek yıllarda yaşanan milli mücadeleye bir ışık yakmıştır. Mustafa Kemal’in, Çanakkale Cephesinde kazandığı Anafartalar grup komutanlığı ünvanı ve şöhreti, Milli Mücadele döneminde de Türk halkının ona güvenmesi ve onunla birlik olmasında önemli bir referans sağlamıştır. 

KAYNAKÇA

Akıngüç, Gürsel, Tarihi Süreç İçinde Çanakkale Muharebeleri ve Muharebe Alanları, 2023 Yayıncılık, İstanbul 2015.

Chambers, Stephen, Anafartalar Ağustos Taarruzu, Türkiye İşBankası Yayınları, İstanbul 2021.

Erickson, Edward J, Gelibolu Osmanlı Harekâtı, Türkiye İşBankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.

Mustafa Kemal, Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1990.