Orléans kuşatmasında Fransız Jeanne d'Arc

Yüzyıl Savaşları ve Avrupa Tarihine Etkileri

         Yüzyıl savaşları, İngiltere ve Fransa Krallıkları ve bu krallıkların müttefikleri arasında 1337 yılında başlayan ve 1453 yılında sonra eren muharebeler bütününe verilen addır. Savaş’ın ilk olarak akla gelen başlama sebebi, Fransa tahtında hak iddia eden İngiliz Plantagenet hanedanlığıyla, Fransız Valois hanedanlığı arasındaki çıkar çatışmasıdır. Bu savaş Fransız ve İngiliz milliyetçiliğinin genel anlamda, özellikle de ortaçağda pek bilinen bir mefhum olmamasına rağmen ortaya çıkması ve savaşın bu motivasyon etrafında devam ettirilmesiyle bilinmektedir.

Yüzyıl Savaşları’nın Avrupa tarihine nüfuz eden sonuçları oldukça geniştir. 113 yıl boyunca süren bu savaşlar bütününde Avrupa’da savaş teknolojisi, savaş stratejileri ve de profesyonel orduların yoğun bir biçimde kullanılması gibi değişimleri ve gelişmeleri tetiklemiştir. Yüzyıl Savaşları tarihçiler tarafından 3 safhaya ayrılmaktadır, bunlar sırası ile; 1337-1360 Edwardian Savaşları[1], 1369 – 1396 Carolineian Savaşları ve 1415 – 1453 Lancastrian Savaşlarıdır. Savaşın ilk safhasını ele alacak olursak, 113 yıllık savaşın ilk dönemi olan Edwardian Savaşları adını verdiğimiz bu safha, Fransa Kralı IV. Charles’ın hiçbir oğlan çocuğa sahip olamadan vefat etmesi üzerine ve de Salic Kanunu’nun hanedanın kadın yöneticilerinin hüküm sürmelerini engellemesinden dolayı, vefat eden Fransa Kralı IV. Charles’ın en yakın yeğeni olan İngiltere Kralı III. Edward’ın Fransa tahtı üzerinde hak iddia etmesinden ötürü başlamıştır. III. Edward’ın annesi ve IV. Charles’ın kız kardeşi olan Isabella’nın, kan bağından ötürü Fransa tahtın tek meşru varis olarak oğlu olan III. Edward’a geçmesi isteğinin Fransız soylularından oluşan bir konseyin bunu reddedip Fransız tacını, IV. Charles’ın yerine Edward’ın değil, Fransa yerlisi olan bir erkeğin takması gerektiği kararı almalarından ötürü[2] çıkar çatışmaları baş göstermeye başlamıştır. 

Sırasıyla Yüzyıl Savaşlarının dönemlerine girmeden bu savaş dönemlerinin başlamasına yol açan Fransa’daki Fetret dönemine değinmekte fayda var. Fransa Kralı IV. Charles 1328 yılında hayatını kaybettiğine geride küçük bir kız çocuğu ve hamile bir eş bıraktı. Hamile olan kadın IV. Charles’ın eşi Joan of Evreux idi. Charles ölmeden önce eğer eşinin karnındaki çocuk erkek ise onun kral olmasını, şayet değil ise Fransız tahtına geçecek kralın, Fransız soyluları tarafından belirlenmesini istedi. Joan of Evreux daha sonra bir kız çocuğu dünyaya getirdi ve Capet Hanedanlığının erkek soy hattı yok oldu. Charles’ın Fransa Krallığını bıraktığı bu durumda, eski örf’e göre en yakın erkek varis tahta geçmeliydi ve bu varis İngiltere Kralı III. Edward idi. Ancak IV. Charles’ın isteği üzerine Fransız soylularının seçeceği biri tahta geçecek olduğundan ve de III. Edward’ı annesi olan Isabelle ve onun gayrimeşru aşığı olan Roger Mortimer’in II. Edward’ı bir suikast sonucu öldürmesi şüphesi üzerine, Paris Üniversitesinde toplanan Fransız soyluları, Taht hakkını annelerinden alan erkeklerin dışarda bırakılmalarına karar verdiğinde III. Edward’ın tahta geçmesi durumu söz konusu olmaktan çıkmış oldu. Bu yüzden IV. Charles’ın birinci yakın kuzeni olan, Valois Kontu Philip’in, soylular tarafından tahtı almasına karar verildi ve Philip, VI. Philip olarak 1328 yılında taç giydi.

1340 yılında ise Fransız soylularının Paris Üniversitesinde toplanmak suretiyle aldıkları karar olan, anne[3] yoluyla tahta hak sahibi olunamayacağı papalık tarafından kabul edildi. III. Edward, Kontu olduğu Aquitaine ve Gascony kontlukları için, Philip VI’yı tanıdı ve ona vergi ödedi ancak kendi haklarını saklı tuttu. Ancak Fransız ve İngiliz çatışması bu kısa taht anlaşmazlığı döneminden başlamamaktadır. Fransız ve İngiliz çıkar çatışması İngilizlerin 1066 yılında bir Fransa Krallığı vasalı olan Normandiya dükü William tarafından ele geçirilip yönetilmesiyle başlamıştır. 1066 yılında başlayan Norman yönetimi, Anjou’lu Geoffrey’in oğlu olan ve William’ın büyük büyük torunu olan Henry tarafından sona erdilip Angevin[4] hanedanlığını kurmuştur ve II. Henry olarak 1154 yılında İngiltere Kralı olarak taç giymiştir. Fransa ve İngiltere Krallıkları hakkında bu çatışmanın temel noktalarına değindikten sonra şimdi savaşın yukarda saymış olduğumuz safhalarına değinmemiz yerinde olacaktır.

İlk safha olarak aktardığımız Edwardian savaşları dönemi, yazımızın geride kalan kısımlarında aktardığımız üzere taht üzerindeki bir anlaşmazlıktan ötürü başlamıştır. Savaşın bu safhasında İngiliz orduları İngiltere Kralı Edward önderliğinde, ilk olarak 1346 yılında günümüz Fransası’nın Kuzeydoğu bölgesinde yer alan Crecy adı verilen bir bölgede, yaklaşık 10.000[5] kişilik bir orduyla sayıca üstün olan Fransız ordusunu mağlup etmiştir. 1356 yılında, ikinci olarak ise İngiliz ordusu Fransa’da bulunan Poitiers yakınlarında bulunan bir bölgede II. John önderliğindeki 16 bin kişilik Fransız ordusunu 6 bin kişilik bir İngiliz ordusuyla mağlup ederek II. John’u esir almıştır. Yüzyıl Savaşlarının Caroline döneminde ise 1378 yılına gelindiğinde V. Charles döneminde güdülen başarılı politikalar sayesinde ve de Brittany Kartalı olarak anılan Bertrand du Guesclin’in öngörülü kumandanlık becerileri sayesinde Edwardian Savaşları döneminde kaybedilen toprakları Fransa tekrar fethederek İngilizler üzerinde büyük bir üstünlük ve avantaj sağlamıştır. Bu dönem içerisinde İngilizlerle 1360 yılında imzalanan Bretigny[6] anlaşması ile İngilizlerin Avrupa ana karasında ellerinde tuttuğu yalnızca birkaç şehir kalmıştır. İlerleyen yıllarda ise Fransa’nın nüfusunun neredeyse yarısını yok eden kara ölüm’ün Avrupa kıtasında yayılması üzerine Fransız ve İngiliz yönetici hanedanları büyük bir güç kaybına uğramakla beraber, ekonomik krizler ve sosyal çalkantılar iki krallık için de toplumsal huzursuzluklara yol açmış ve dışişlerine pek zaman ve efor sarfedecek imkanı bulamamışlardır.

Lancastrian Savaşları safhasında ve bu dönemi izleyen zaman dilimi içerisinde Avrupa tarihi açısından birçok önemli olay vuku bulmuştur. İngiltere’de yeni taç giyen V. Henry, Fransa’da tahta bulunan VI. Charles’ın zihinsel rahatsızlığını sebep göstererek Fransa tahtında hak iddia etmek suretiyle ve de Fransa’nın halihazırda içişlerinde önemli bir sorun teşkil eden bir iç savaşı da Fransız tahtını ele geçirmek için bir imkan olarak görmesinden sonra, iki Krallık arasındaki çatışmalar terkar patlak verdi. Bu savaşlarda İngilizler tıpkı Edwardian savaşları döneminde olduğu gibi büyük zaferler kazandı. Bunlardan en bilinen zaferleri, 1415 yılındaki Agincourt Muharebesidir. Bu savaşın ardından ufak çaplı birliklerin çatışmaları dışında 9 yıllık bir aralık ve barış döneminden sonra Verneuil savaşı gelir. İngilizlerin Fransa içlerinde soylu bir aile olan Burgundian ailesiyle olan müttefiklikleri de İngilizlerin, savaşın bu son safhasında büyük zaferler kazanmasına ve savaşı 1453 yılına kadar devam ettirmelerine yol açmıştır. Ancak bu safha’nın savaşlarının seyri, Henry ve Charles’ın 1422 yılındaki ölümleri ve Fransa’da Joan of Arc’ın ortaya çıkmasıyla değişmiştir. Joan of Arc’ın Fransızlara sağlamış olduğu moral ve motivasyon Fransız iç savaşının bitmesine zemin hazırlamış ve Orleans kuşatması da İngilizlerin bu safha savaşlarında başarılarının bir sona geldiğinin göstergesi olmuştur. Bu karizmatik ulusal kahramanın açtığı yoldan ilerleyen Fransız ordusu ard arda İngilizlere karşı zaferler kazanmıştır. Bu zaferlerden bazıları şu şekildedir. 1429 Patay, 1450 Formingy 1453 Castillon’dur. Yüzyıl savaşlarının Lancastrian safhası sonunda İngilizler Avrupa anakarasındaki birçok toprağını kaybetmiş ve neredeyse Calais bölgesi dışında Avrupa anakarasıyla iletişimleri kesilmiştir. Avrupa anakarasında kalan son İngiliz toprağı sayılabilecek bölge olan Calais ise, Yüzyıl savaşlarının bitiminden 105 yıl sonra bir kuşatma ile İngilizlerin elinden çıkmıştır. 

Yüzyıl Savaşları, kendi özelinde, iki taraf için de ne kadar inişli çıkışlı olursa olsun, savaşın mutlak galibi Fransız tarafıdır ve günümüz Avrupa siyasal yapısının temellerinin oluşmasını sağlayacak bir çok yenilik ve naçizane kanımca sömürgecilik hareketlerine de zemin hazırlayan yolu açmıştır, çünkü iki millet arasındaki rekabet, onları daha farklı mecralarda güç devşirmeleri için farklı arayışlara girmelerine itmiştir.

KAYNAKÇA

 
[1] Neillands, Robin, The Hundred Years’ War, London, 2001
[2] Previté-Orton, Charles, The shorter Cambridge Medieval History, Cilt. 2, Cambridge University Press, 1978
[3] Bartlett, Robert, England under the Norman and Angevin Kings 1075–1225, New Oxford History of England, London: Oxford University Press, sf. 22
[4] Wagner, John, Encyclopedia of the Hundred Years War, 2006, sf. 3
[5] Curry, Anne, The Hundred Years War 1337-1453, Osprey Publishing, London, 2002
[6] Turchin, Peter, Historical Dynamics: Why States Rise and Fall, 2003, sf. 179