Jean Froissart tarafından resmedilen "Berwick Kuşatması" adlı eser

 İngiltere Kralı I. Edward'ın İskoçya'yı İşgali

Edward’ın son yıllarında, güçlü bir figür olarak tarih sahnesinde kendine düşen payı yerine getiriyordu, 60’lı yaşlarına gelmiş olmasına rağmen, hala fiziği kuvvetliydi. İskoçya’da Kral III. Alexander’ın 1286 yılındaki ölümü üzerine, hakimiyet tacı kralın yaşayan tek varisi konumundaki 4 yaşındaki torunu olan Margaret’a gitti. Daha sonra 1290 yılında Kraliçe Margaret da hayatını kaybedince, İskoç Kraliyet Mufazıları, İskoçya’da potansiyel bir iç kargaşayı önlemek maksadıyla İngilitere Kralı I. Edward’a 13 rekabet eden aday arasında bir Kral seçmesi için istekte bulundular. John Balliol ise bu kargaşaların ve adaylarrın arasından, I. Edward tarafından İskoçya Kralı olarak tanındı ve kabul edilip muhatap sayıldı. Ancak iki devlet arasındaki teamüller ve mevkidaşlar arasındaki ilişkiler, önceki dönemdeki pratiklerle çelişiyordu. Bu olaylardan sonra İskoçya Kralı olan John ve İskoç 12 Konsili, İngiltere Kralı I. Edward'ın İskoçya’yı işgal etme planı olduğuna duydukları şüphe arttı. Daha sonra bu şüphe, I. Edward’ın İskoç Kralı John’u, Macduff’ın başlattığı bir dava üzerine gelip İngiliz Parlamentosunda yargılamalara ve suçlamalara yanıt vermesi için İngiltereye davet etmesiyle daha da pekişti, İskoç Kralı John kendisinin yargılamada bulunmasını reddederek yerine Abbot’u gönderdi. Bu olay zaten İskoç krallığını hali hazırda yeterince rahatsız etmişken, İngiltere Kralı I. Edward, Fransa ile yapılacak savaşa İskoç Krallığının asker göndermesini de istemesi üzerine, İskoçya Kralı John'un, Fransa Kralı IV. Philippe ile 1295 yılının ekim ayında bir müttefiklik sağlanması için heyetler vasıtasıyla karşılıklı görüşmelere başlaması, 1296 yılının şubat ayında Paris anlaşmasının imzalanmasıyla sonlandı.

Savaşın başlamasının başlıca ve en görünür sebepleri arasında I. Edward’ın bu anlaşmayı bir tehdit olarak görmesi üzerine, ordusuna Newcastle’da, Tyne üzerine olacak şekilde toplanma emri vermesi ve İskoçyanın sınır kaleleri(Roxburgh, Jedburgh ve Berwick) komutanlarına kalelerinin yönetimini İngiliz kuvvetlerine teslim etmelerini istemesi gösterilebilir. İngiltere Kralı Edward’ın bu düşmanca hazırlık girişimleri üzerine Buchan Earl’ı olan John Comyn komutasındaki bir İskoç ordusu Mart 1296 yılında İngiltereyi işgal etmek suretiyle Carlisle adlı bölgeye saldırdı. Carlisle kalesi kumandanı Carrick Earl’ı olan Robert de Brus’un kuşatmayı dört gün boyunca savunmayı başarmasının ve de İskoç ordusunun kuşatma silahlarına sahip olmamasından ötürü İskoç ordusu dört günün sonunda Carlisle kalesinin etrafındaki yerleşim yerlerini yakarak geri çekildiler. Yalnızca Carlisle etrafındaki kaleleri yakmakla kalmayan İskoç orduları geri çekilirlerken, Tindale, Northumberland, Corbridge ve birkaç manastırı da Harbottle kalesini almak için hazırlık mahiyetinde yaktılar. 

İskoçya'nın İnkırazı ve İskoç Bağımsızlık Savaşının İnkişafı

İskoç ordusunun bütün bu saldırganlıkları ve verdikleri zararlar üzerine I. Edward’ın 1286 yılında III. Alexander’ın ölümünden bu yana beklediği şartlar oluşmuştu. Edward halihazırda savaş durumunda teyakkuzda olan İngiliz ordusuna 28 Mart 1296 tarihinde İskoç Krallığı sınırları içerisinde yer alan Berwick’e doğru harekete geçme emri verdi. Berwick bölgesi o dönemde İskoçyanın en önemli ticaret limanıydı. İngiliz ordusu başarılı bir şekilde Berwick’e girmeyi başardı. Berwick kalesi garnizonu William the Hardy tarafından komuta edilmekteydi. İngiliz ordusu ise, I. Clifford Baronu olan Robert de Clifford tarafından komuta edilmekteydi. İngiliz ordusunun Berwick’e girmesi İskoç bağımsızlık savaşının ilk muharebesi olan 'Sack of Berwick'’in başlangıcı olarak sayılır. İngiliz ordusu tarafından Berwickde 10 bin dolayında Berwick sakini katledildi. Daha sonra Robert de Clifford, Berwick kalesinin kuşatmasına başladı. Bu kuşatmada Kale kumandanı William the Hardy kendi hayatını ve garnizonun da bulunan askerlerin hayatlarını kaybetmelerini istemediğinden ötürü teslim olup, kaleyi Robert de Clifford’a teslim etti. İngiliz ordusu ve İngiliz Kralı I. Edward, Berwickde 1 ay süreyle kalmak suretiyle, Berwick’in işgalini pekiştirmek ve de İskoçyayı ele geçirmek doğrultusunda yapacağı daha sonraki seferlerini buradan idare etmek için Berwick’in savunmasını tahkim etti ve Berwick bu girişimlerin sonunda, İngiliz ordusu için korunaklı bir harekat koordinasyon merkezi ve müstahkem şehir haline geldi.

I. Edward’ın bir sonraki hedefi March Earl’ı Patrick de Dunbar’ın kalesi olan Dunbar kalesi olacaktı. Bu bölge İskoçlar tarafından çok önceden işgal ve tahkim edilmişti. Patrick de Dunbar kale İskoçlar tarafından ele geçirilmeden önce İngiliz yanlısı bir düşünce yapısına sahipti ancak eşi Marjory Comyn kocasının politik görüşlerinin tam tersini düşünmesinden ötürü İskoç ordusunun Dunbar kalesini ele geçirmelerine önayak olup destek olmuştur. I. Edward kurmaylarından biri ve aynı zamanda İskoç Kralı John Balliol’un kayınpederi olan VI. Surrey Earl’ı John de Warenne’yi seçkin birlikleriyle birlikte Dunbar kalesini kuşatmak için ve ele geçirmek için Dunbara doğru harekete geçirdi. Dunbar kalesi garnizonu İskoç Kralı’na yardım isteğinde bulundular. Kral esas İskoç ordusunu Dunbar kalesinin savunmasına destek olmaları için Dunbar’a doğru gönderdi. İki ordu 27 nisan 1296 tarihinde karşılaştı ve tarihe Dunbar savaşı olarak geçecek olan savaş başladı. 

                                                              Görsel 1.1: VI. Surrey Earl'ı John de Warrenne

Savaşın başlangıcında İskoçlar savaşta onlar için büyük bir stratejik avantaj sağlayacak yüksek bir bölgeyi ele geçirmişlerdi. Surrey’in ordusu Spott adlı, Dunbar’a 3.2 kilometre uzaklıkta bulunan bir köye, İskoçların avantajından ötürü geçmek zorunda kaldı, Surrey’in bu manevrasını gören İskoç ordusu ele geçirmiş oldukları çok kritik bir bölgeyi terk etmek suretiyle İngiliz ordusunun peşine düştüler, bu savaşın gidişhatını İngilizler lehine çeviren bir dönüm noktasıydı. İskoç ordusu emirlere uymayarak İngiliz ordusunun üzerine doğru hareket ederlerken, Surrey bu emir-komuta zincirinin aksaklığını gördükten sonra ordusunu bu fırsatı değerlendirmek için yeni bir formasyona soktu ve İngiliz ordusu az bir zayiatla, İskoç ordusunun yüksek rütbeli birçok komutanını ele geçirmek ve tutsak etmek suretiyle, meydan savaşını kazandı. Daha sonra Kale kuşatmasına başlayan İngiliz ordusu, 28 Nisan’da Dunbar kalesini ele geçirdi, I. Edward kale teslim olduğu gün Dunbara vardı. Daha sonra Dunbar kalesini ve dolaylarını yeteri kadar tahkim ettikten sonra ordusuyla birlikte 1 mayısta Haddington’a geçti. Daha sonra Lauder’e ordan Roxburgh kalesine geçti, bu kale İskoçya’nın 5. Yüksek yöneticisi olan James Stewart komutası altındaydı ve kaleyi herhangi bir savaşa girmeden İngiliz ordusuna teslim etti, o dönemde İngiliz siyasetinden ötürü, İskoçya Krallığı içerisinde yukarda da değindiğimiz üzere İngiliz yanlıları bulunmaktaydı. Edward bu savaşı önceden beri ilmek ilmek planladığı için, Roxburgh gibi önemli ve stratejik kaleleri savaşmadan ve zahmete girmeden birer birer emri altına alıyordu. Birkaç kaleyi de bu şekilde ele geçirdikten sonra sıra Edinburgh kalesine gelmişti bu kalenin komutanı İngiliz yanlısı olmayan bir komutandı, kale kuşatma altına alındı, 5 günlük kuşatmanın ardından kale teslim oldu ve kalenin kapıları I. Edward ve ordusuna kale kapıcısı tarafından açıldı. Daha sonra kale’nin bulunduğu bölgenin yöneticisi Strathearn Earl’ı I. Edward’a teslim oldu ve saygılarını ileterek biat etti.

Edward İskoçya yerleşim yerlerini birer birer ele geçirip oralarda tahkimat sağlarken, John Balliol ve İskoçya’nın önde gelen liderleri I. Edwarda teslim oldular, hakimiyet nişanları alındı ve bu John Balliol’un ‘Toom Tabard’ yani İskoç dilinde boş ceket takma adını almasına sebebiyet verdi. I. Edward bu büyük seferinin sonunda Berwick’e dönerken Stirling, Linlithgow, Edinburgh, Haddington; Pinkerton, Coldingham gibi önemli ve stratejik bölgeleri ele geçirmiş olarak dönüyordu. I. Edward seferinin başlangıç noktası olan Berwick’e döndüğünde orda bir parlamento toplayıp İskoçyanın İngilitere hakimiyeti altındaki yönetiminin nasıl süreceğini netleştirdi bu, Parlamentoda alınan kararlar şu şekildedir; 1- İskoç soyluluk kurumu devam edecek. 2- Soylular I. Edwarda sadık kalmak ve parlamentoya katılmak şartıyla topraklarında tasarruf sahibi olmaya devam edecek. 3- Savaşta I. Edward’a büyük hizmetleri dokunan Surrey Earl’ı John de Warenne İskoçya Koruyucusu ve Yönetici olarak görev alacak. 4- Sir Hugh de Cressingham İskoçya’nın Hazine yöneticisi olarak görev alacak. 5- Walter de Amersam ise İskoç Şansöylesi olarak görev alacak. Bütün bu kararlar alındıktan sonra I. Edward, İskoçya ile ilgili isteklerini yerine getirmiş oluyordu. 16 Eylül 1296 yılında İngiltere’ye dönen I. Edward, İskoçya’yı İngiltere’nin bir parçası olarak göstermek suretiyle İskoçya’nın devlet kimliğini İskoçların hafızasından silmek amacına hizmet etmesinden ötürü, İskoç tacının takıldığı Stone of Destiny adlı taştan yapılmış tahtı ve İskoç tacını alıp Westminster’e gönderdi. Bu İşgal İskoçya’da kuzeyde Andrew Moray ve güneyde William Wallace’ın isyan etmesine ve Stirling Köprüsü savaşında İngiliz ordusunun mağlup olmasına yol açacak gelişmeleri tetikleyen olaylar bütünüdür. 

KAYNAKÇA

1 Prestwich, Michael, Edward I. New Haven, Yale University Press, 1997, sf. 468

2 https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofScotland/The-AngloScottish-Wars-or-Wars-ofScottishIndependence/

3 Prestwich, Michael, Edward I. New Haven, Yale University Press, 1997

4 Barrow, G. W. S. Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland. London, UK: Eyre and Spottiswoode 1965

5 The Chronicle of Pierre de Langtoft, ed. T.Wright, vol. II, sf. 237-243 

6 John Parker Lawson, "Siege of Berwick, 1296", Historical Tales of the Wars of Scotland, and of the Border Raids,     Forays, and Conflicts, 1846, sf. 113–116