Stirling Köprüsü Savaşının, Victorian Dönemine ait anonim bir tasviri.

Stirling Köprüsü Savaşı

1296 Yılında İskoçya, İngiltere Kralı I. Edward ve ordusu tarafından işgal edildikten ve Roxburgh, Dunbar, Carlisle ve Berwick gibi önemli kale ve yerleşim bölgeleri ele geçirilip İngiliz ordusu tarafından sıkı bir tahkimata tabii tutulduktan sonra,  İngiltere Kralı I. Edward'ın 16 eylül 1296 yılında İngiltereye dönmeden, Berwickte topladığı savaş parlamentosunda verdiği 5 karardan biri olan Surrey Kontu John de Warenne’nin İskoçya’nın yöneticisi ve koruyucusu olarak atanması durumuna tepki olarak Güneyde William Wallace, Kuzeyde ise Andrew Morray tarafından başlatılacak olan isyanların zemini hazırlanmıştı. Kral Edward’ın Berwickte topladığı parlamentoda İskoç soyluluk kurumunun, Edward'a sunulacak sadakat ile devam edebileceği kararını aldıktan sonra birçok İskoç toprak sahibi kont imtiyazlarını sürdürebilmek için Edward’a sadakatlerini sunmuşlardı.

Bu duruma karşı olan ve dişe dokunur yalnızca iki İskoç soylusu vardı. Kuzeyde Andrew Morray, Güneyde İse William Wallace. Andrew Morray 1297 yılı kış aylarında Kuzey İskoçya’da bir isyan başlatıp, yaz aylarına kadar kuzey İskoç toprakları olan, Urquhant, Inverness, Elgin, Banff ve Aberdeen’i ele geçirmişti. Daha Sonra Elderslie adlı Renfrewshire’de bulunan Paisley yakınlarında bir köyde dünyaya gelen[1] ve bir İskoç Şövalyesi olan William Wallace'ın[2] da Andrew Morray’ın isyanına eylül 1297 yılında icabet etmesi ve bu kuvvetlerin iştirakinden sonra iki liderin emrinde bulunan ordular birleşerek 1296 yılında İskoçya'nın işgali sırasında İngiltere Kralı I. Edward’ın emrindeki bir komutan ve kont olan daha sonra ise Berwick'te düzenlenen savaş parlamentosunda İskoçya yöneticisi olarak tayin edilen Surrey Kontu John de Warenne tarafından ele geçirilen Stirling kalesi ve köprüsüne doğru ilerlemeye başlamışlardı. Stirling kalesi, Tarihçi Stuart Reid’e göre geleneksel olarak İskoçyanın anahtarı olarak biliniyordu. Reid bunu Stirling köprüsünün stratejik önemini aktarmak için söylemektedir. John de Warenne, Andrew Morray ve William Wallace’ın birçok yerleşim yerini ele geçirip kuvvetlerini birleştirdikten sonra da Stirling köprüsüne doğru yürüdüğünü haber alınca, emrindeki güçlerini İskoçyadaki diğer İngiliz ordusuyla birleştirmek maksadıyla 1296 yılında I. Edward tarafından Berwickte düzenlenen parlamento’da İskoçya’nın hazinesinden sorumlu memur olarak atanan Hugh de Cressingham’ın ordusuna katılmıştı.[3] Stirling köprüsüne doğru daha erken harekete geçen Andrew Morray ve William Wallace, John de Warenne ve Hugh de Cressingham’ın Stirling köprüsüne varış tarihi olacak olan 9 eylül’e kadar olan zaman dilimi içersinde, Stirling bölgesine tamamen hakim olan Abbey Craig adlı yüksek bir tepeyi kontrol altına almayı başarmıştı. Bu bölge günümüzde, William Wallace anıtının bulunduğu bölgedir[4].

Görsel 1: William Wallace'ın anıtının bulunduğu Abbey Craig tepesi

Bölgede Stirling kalesini, Abbey Craig ve civar yerleşim bölgeleriyle ve nehrin karşısı ile bağlayan bir tahta köprü bulunmaktaydı. Surrey kontu John de Warenne, İskoçlar’ın Abbey Craig’i ele geçirmiş olmalarından ötürü ve Stirling köprüsünün diğer tarafındaki ana İskoç kuvvetlerine saldırmanın kendilerinin lehine olmayacağını düşündüğü için 9 eylülde orduların karşılaşmasına rağmen savaşı birkaç gün, hem durumu analiz etmek için hem de İskoç ordu liderleri olan Andrew Morray ve William Wallace ile müzakere etmek için bekletti. Sonunda John de Warenne, 11 Eylülde James Stewart’ı İskoç ordusuna elçi olarak gönderdi ve İngiliz tarafı barış isteğinde bulundu. Ancak bu teklifi, bir Canon Regular(planlanmış edilmiş bir şekilde bir topluluk içinde yaşayan rahip) olan Walter of Guisborough’un yazmış olduğu kroniğe göre, William Wallace tarafından şu sözlerle reddedildi; “Biz buraya barış yapmaya gelmedik, Biz buraya kendimizi savunmak ve krallığımızı İngiliz esaretinden kurtarmak üzere geldik. Bırakın gelsinler de(İngiliz ordusundan bahsediyor), onların sakallarına bunu kanıtlayalım.”. 

Bu sözlerle[5] barış teklifi red edilen Surrey kontu John de Warenne, İskoç İsyan kuvvetlerinin barış ve diplomasi yanlısı olmadığına iyiden iyiye kani olduktan sonra kalede zaten süren savaş hazırlıklarını hızlandırmıştır. İngiliz savunma ordusu tarafında bulunan İskoç şövalye Sir Richard Lundie, İskoçya’nın I. Edward Tarafından atanan Hazinedarı olan Cressingham’a köprüde yapılacak bir savaşta düşman ordusunun büyük avantajı olduğu ve bu yüzden 60 süvarinin geçebileceği bir bölge olan nehrin iki mil yukarısından düşman ordusuna kanatlardan saldırılması teklifini götürdüğünde bu teklif Cressingham tarafından reddedildi ve hazinedarın emri üzerine, ordunun köprü üzerinden direkt bir çatışmaya girmesine karar verildi[6], ancak bu savaş stratejisi Sir Richard Lundie’nin önerisine göre çok hantal kalıyordu ve köprüden ancak iki İngiliz süvarisi ve birkaç yaya yanyana bir şekilde geçebiliyordu. William Wallace ve Andrew Moray İngiliz ordusunun bu yavaş olacağı belli olan manevrasına ordunun hepsinin karşıya geçmesini beklemek suretiyle izin verdi çünkü eğer İngiliz ordusu askerleri köprüyü geçerken saldırıya uğrarlarsa yüksek ihtimalle geri çekilip diğer tavsiyeleri değerlendireceklerdi, ancak bu orduya köprüyü geçerken saldırmak diğer geçiş taktiklerine göre daha zordu çünkü köprü diğer bölgelerden geçişlere kıyasla en güvenli geçiş rotasıydı.

Görsel 2: Savaşı gözümüzde canlandırabilmemiz için Striling Köprüsü savaşının faydalı bir illüstrasyonu.

İngiliz Hazinedar’ı güvenliği hıza tercih etmişti. Bütün İngiliz savunma ordusunun kaleden çıkıp köprüden karşıya geçmesi birkaç saatlerini almıştı. İskoç ordusu 9 bin kişiden oluşurken İngiliz ordusu 6 bin kişiden oluşuyordu. Walter of Guisborough’un[7], Chronicle of Heminburgh adlı eserinde İskoç ordusunun İngiliz ordusunun 2 bin kişilik dişe dokunur bir kısmının köprüden geçmesine izin verdikten sonra saldırı emrini verdiğini yazar. Köprüden ilk geçenler İngiliz süvarileri olduğu için William Wallace mızraklı askerlerine, saldırı emri verdi, İskoç Mızraklı askerleri, İngiliz ağır süvarilerini hızlı bir saldırıyla püskürttükten sonra hiç zaman kaybetmeden Stirling köprüsünden geçen İngiliz yaya askerlerine bir saldırı düzenlemek suretiyle İngilizlerin köprüye olan asker akışını ve lojistik ağını kopardı[8]. Bazı İngiliz askerleri yüzerek hayatlarını kurtardı.[9] 

Stirling köprüsünün batı tarafı artık İskoç ordusunun eline geçmişti. Surrey kontu John de Warenne yanındaki az sayıdaki okçu birliği ile nehrin güneyinde kalmıştı ve pozisyonu savunulabilecek kadar müstahkemdi. İskoçların köprü üzerindeki İskoçların, İngiliz ordusunu yendikten sonra kaleye doğru olan gidişlerini kapatma ihtimali varken, ordusundaki neredeyse 2 bine yakın askeri kaybetmesi ve Sir Marmaduke Thweng’in ön saflarda çarpışırken geri çekilmesi üzerine kendisine olan güvenini yitiren John de Warenne, Stirling köprüsünün yok edilmesi emrini verdi ve Stirling kalesini kuşatılmış bir şekilde terk ederek Berwick’e doğru yanındaki askerlerle yola çıktı. İngiliz saflarında bulunan İskoç James Stewart ve Lennox kontu Malcolm taraf değiştirerek, ordu komutanlarının birer birer savaş alanını terk ettiğini gördükleri için canlarını kurtarmaya çalışan İngiliz askerlerini[10] öldürüyorlardı. Savaşın sonunda Walter of Guisborough’un kroniğinde aktardığı bilgilere göre İngiliz ordusunun kaybı 100 süvari ve 5 bin piyadedir. İskoç ordusunun ise kayıpları İngilizler kadar fazla olmamakla beraber bilinmemektedir, ancak Andrew Moray savaşta aldığı ağır bir yaradan ötürü 11 eylülde yapılan savaştan 2 ay sonra hayatını kaybetmiştir. Lanercost Kroniğine göre Willam Wallace Stirling kalesini ele geçirdikten sonra I. Edward’ın atadığı hazinedar olan Cressingham’ın kafasından topuğuna kadar bir deri parçasını alıp, derisiyle belinde silah taşıdığı bir kemer ve kılıcı için kılıf haline getirip onları kullanıyor. William Wallace’ın bu başarıları İskoç topraklarını geri almakla kalmayıp, İngiliz toprağı olan Durham’a da saldırıp yağmaladığından ötürü I. Edward tarafından İskoçya Krallığının Koruyucusu ve Ordusunun Komutanı olarak tanınmasına rağmen, I. Edward İskoçyanın bir sonraki işgal planlarını yapmaya devam etmiştir ve bu planlamalar da İngiltere ile İskoçya arasında yapılacak bir diğer savaş olan Falkirk[11] savaşına zemin hazırlayacaktır.

KAYNAKÇA

[1] https://www.1066.co.nz/Sir_William_Wallace.html

[2] Reid, Stuart, Battles of the Scottish Lowlands, 2004

[3] Reid, Stuart, Battles of the Scottish Lowlands, 2004

[4] https://www.yourstirling.com/see-do/the-wallace-monument/

[5] Reid, Stuart, Battles of the Scottish Lowlands, 2004

[6]http://www.educationscotland.gov.uk/scotlandshistory/warsofindependence/battleofstirlingbridge/

[7] Walter of Guisborough, ed. Rothwell, Harry, The chronicle of Walter of Guisborough, London, Offices of the Royal Historical Society.

[8] Reid, Stuart, Battles of the Scottish Lowlands, 2004

[9] https://www.battlefieldstrust.com/resource-centre/medieval/battleview.asp?BattleFieldId=71

[10] http://my.stirling.gov.uk/services/community-life-and-leisure/local-history-and-heritage/local-history/the-wars/the-wars-stirling-bridge?theme=MyStirling

[11] Brown, Michael, The Wars of Scotland, 1214–1371, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2004, Sf. 184–188.