DÖRT İMPARATOR YILI

İnsanlık tarihi kanlı iktidar çekişmeleri güç ve hırs mücadeleleri ile doludur. Buna örnek olarak Roma İmparatorluğunu gösterebiliriz. Roma denilince insanların aklına komplolar, hırslı senatörler, kanlı iktidar çekişmeleri ve bitmek bilmeyen iç savaşlar gelir. Bunların belki de zirveye ulasştığı dönem M.S. 68 yılıdır.

Julius-Claudius, hanedanı'nın son imparatoru olan Neron'a 8 Haziran günü gelen mektup onun dehşete düşmesine neden olmuştur. Mektupta senato tarafından vatan haini olarak ilan edildiği yazmaktaydı. Nero, Roma tarihinin kötü üne sahip imparatorlarından biridir hatta onun için bazıları Caligula'dan bile kötü olduğunu düşünmektedir. Saltanatı boyunca imparatorlukta akan kan hiç eksik olmamış ve keyfi idamlar hat safhada olmuştur. Aslında filozof Seneca ve asker Burrus gibi aklı başında olan danışmanları Nero'yu saltanatının ilk 5 yılı boyunca kontrol altında tuttu ancak bu iki danışmanın belli başlı sebeplerden dolayı tarih sahnesinin tozlu raflarına ayrılmalarından itibaren Neron gerçek yüzünü bütün Roma halkına ve aristokrasisine gösterdi. Neron'un Roma şehrinde çıkan yangını bilerek çıkardığı ve bunun sebebinin yeni bölgeleri bayındırlık  faaliyetlerine açmak istediği gibi söylentiler Roma halkı arasında büyük bir hızla yayıldı. Bu ve buna benzer sepeblerden ötürü İmparator Neron, halk ve senato'nun desteğini büyük bir hızla kaybetti. Neron aslında tahta çıktığı zamandan beri kendisini hiç güvende hissetmedi çünkü çevresi onu tahtan indirmeye çalışan birçok siyatsetçi ve senatör ile çevriliydi. Bu yüzden halkına ve Roma devlet erkanına karşı acımasız bir tavır takınmaya başladı. İşte bunlar Neron'un halk ve seneto tarafından her ne pahasına olursa olsun tahttan indirilmek istenmesine olanak sağladı.

Görsel 1: Neron

MS 64' te yaşanan büyük Roma yangını bardağı taşıran son damla oldu. Bu yangın şehrin büyük bir kısmını kullanılmaz hale getirdi. Yangından sonra aslında Neron halka  yardım etmişti ancak bazı kesimler için yangının başat sorumlusu Neron idi. Artık İmparator Neron için son büyük bir hızla yaklaşıyordu. Henüz Neron hayattayken yerine geçecek aday bile senatörler ve Roma devlet erkanı tarafından belirlenmişti. Bu kişi İspanya valisi Servius Sulpicius Galba idi. Roma‘daki Galba taraftarları birçok senatörü kendi yanlarına çekmeyi başarmıştı. Galba, Neron'a tahammül edemeyen halk ve siyasetçiler tarafından desteklenmeye başlandı ve bu durum Neron'u hakimiyet canı adına büyük bir endişeye düşürdü. Artık her şey için çok geçti. İmparatorun tahtı ellerinden kayıp gitmeye başlamıştı. İmparator sonunun geldiğini bütün bu olaylardan sonra anladı. Teslim olup idam edileceği kesinleşti fakat nasıl öleceğine kendisi karar verdi ve 9 Haziran 68' de intihar etti. Neron'un ölümünün imparatorluğa huzur getirileceği düşünülüyordu ancak öyle olmadı. Roma tam olarak bu dönemde Neron da dahil Galba, Otho, Vitellius gibi imparatorların ölümüne şahit oldu. Kabaca söylemek gerekirse Neron'un ölümü ancak yeni bir hanedan olan Flavius'un iktidarı ele geçirmesiyle sona eren kaos ve iç savaşla dolu bir yıllık bir dönemi getirdi.

Görsel 2: Galba

Galba, Neron'un ölümünden önce çoktan imparator olarak ilan edilmişti ve senato tarafından da onaylanmıştı. Galba bu sırada yetmişlerine gelmiş yaşlı bir adamdı. Roma'ya doğru hareket etmeden önce İspanya'da bazı kilit noktalara kendi adamlarını atadı Eylül ya da Ekim 68' de imparatorluğun defne çelenkli tacını giymek için Roma'ya doğru hareket etti. Yanında onu destekleyen Lusitania valisi Marcus Salvius Otho da vardı. Galba' nın Caesar soyu ile yakından uzaktan hiçbir bağlantısı yoktu yani Neron ile Julius-Claudius hanedanı son bulmuştu Galba'yı destekleyen çevrelerin çoğu Neron'un döneminde istediğini alamamış çevrelerden oluşuyordu yani  bu bağlar her an kopabilirdi çünkü Galba en ufak olayda bile adaleti ön plana koyuyordu ancak bir o kadar da acımazıs bir kişilikti kendisine destek vermeyen şehirleri cezalandırdı ve kendi sonunu hazırlamaya başladı. Ren lejyonlarındaki askerlerin ve imparator muhafızlarının maaşlarında artışa gitmeyi aklından bile geçirmedi Galba' nın sonu artık yaklşıyordu nihayetinde MS 69 yılının Ocak ayında Germanı Superior,daki lejyonlar onu imparator olarak tanımadıklarını belirttiler ve yeni bir imparator seçilmesini istediler daha sonra Germania Inferior lejyonlarının komutanı Aulus Vitellius'u imparator ilan ettiler. Galba bu isyandan dolayı mevkisinin sarsılacağını biliyordu ve buna bir tepki olarak köklü bir aileden gelen ama daha önce hiçbir siyasi tecrübesi bulunmayan Piso'yu evlat edindi ve ardılı olarak gösterdi. Bu durum en başından beri Galba'nın yanında duran desteğini sunan hırsları olan soylu bir asilzadeyi oldukça şaşırtmıştı ki, bu kişi Marcus Salvius Otho idi. Otho, Neron'un imparatorluğu zamanında Neron ile arasındaki kişisel bir husumetten dolayı Galba'ya yaklaşmıştı hatta onunla beraber Roma'ya bile yürümüştü. Otho bu karara büyük bir tepki gösterdi. İmparatorun baş düşmanı oldu ancak imparator bunu hayatının son gününde  öğrenecekti. Otho imparatordan zaten uzun zamandır rahatsız olan praetör muhafızlarını rüşvetle satın aldı ve böylece muhafızlar Otho' yu imparator ilan ettiler. Artık Galba' nın destekçisi kalmamıştı bir süre sonra yakalandı  ve evlatlığı ile birlikte MS 69 yılında 15 şubat'ta öldürüldü.

Görsel 3: Otho

Galba‘nın ölümünden sonra Otho imparator olarak senato ve Praetör muhafızları tarafından onaylandı ancak Otho lüks ve eğlence düşkünü olarak halk arasında tanınmıştı zaten beklentide çok büyük değildi en önemlisi de kendisi Galba' ya darbe yapmıştı Otho kanla gelmişti yine yaklaşık üç ay sonra kanla gidecekti. Senato Otho‘nun darbe ile iktidara gelmesini aslında hiç de hoş karşılamadı ve İç savaş yeniden şiddetini arttırdı daha Galba ölmeden önce Ren lejyonları  Vitellius’u imparator ilan etmişlerdi bu Otho ve iktidarı için çok büyük bir tehditti. Otho bu duruma hızlıca bir reaksiyon aldı Vitellius‘a yönetime ortak olmayı önerdi ve kızı ile evlenmek istediğini belirtti. Aslında çoğu durumda evlilik bağı ile kurulan ilişkiler kurtarıcı olabiliyordu ancak bu sefer böyle olmadı. Vitellius'un hayali imparator olarak Romada hüküm sürmekti. Lejyonları da bu hayali gerçekleştirmek için çoktan yola çıkmıştı. Otho için savaşmaktan başka çare kalmamıştı ne pahasına olursa olsun tahtını koruması gerektiğini biliyordu ve sonuç olarak ordusunu toplayıp Roma‘dan hareket etti. Po nehrine çok uzak olmayan Cremona‘ya 30 km uzaklıktaki Bedriacum‘da kamp kurmaya karar verdi Vitellius‘un lejyonları daha kalabalık ve daha tecrübeliydi. Ancak Tuna lejyonları kısa bir süre sonra Othu‘yu desteklemeye gelecekti. Otho‘nun savaş alanlarında büyük zaferler kazanmış danışmanı olan Suetonius Paulinus, Otho'nun beklemesini ve bu şekilde dış katılımlarla ordusunun sayısının artcağını söyledi ancak Otho'nun sabrı iyice tükenmişti artık bu savaşın bir sonuca varmasını her şeyden çok arzu ediyordu. Otho'nun sabrı belli ki büyük bir yıkım getirecekti. Otho danışmanlarına rağmen bir dizi hata yaptı. Her şeyden önce ordusunun başına savaş deneyimi olmayan kardeşini getirdi. Bununla da yetinmeyip savaş alanından uzaklaştı bu durum orduya pahalıya patladı çünkü imparator en seçkin birlikleri kendisini koruması için görevlendirdi. Bu da askeri anlamda yetersiz olan orduyu iyice güçsüzleştirdi. İmparator adeta kendi sonunu kendi hazırladı ve imparatorluk lejyonları 14 Nisan‘da gerçekleşen Bedriacum muharebesinde Vitellius'un lejyonları tarafından ağır bir yenilgiye uğratıldı.

Görsel 4: Vitellius

Bu hatalar, görünen o ki, imparatora pahalıya patlamıştı çünkü Vitellius ve Lejyonlarına Roma'nın kapıları ardına kadar açılmıştı. Otho her şeye rağmen mücadele etmek yerine kolay olanı yani ölmeyi tercih etti ve 16 Nisan 69‘ da yenilgiyi kabul edip intihar etti. Tarihçi Suetonius'a göre Otho kendisi için her şeylerini feda etmeye hazır böyle sadık ve iyi askerleri artık tehlikeye atmayacağını söyleyip hayatına son verip intihar ettiğini belirtir. Çok geçmeden Vitellius, 19 Nisan 69‘da senato tarafından Roma imparatoru seçildi. Kısa bir süre önce bir imparator tahtını korumak için Roma'dan ayrılırken şimdi yeni bir imparator Roma'daki tahtanına oturmak için Roma şehrine giriş yapmıştı. Zaten Roma'da siyaset böyle işlerdi. Belki de bu yıllarda Dünyanın en zor mesleği Roma İmparatoru olmaktı çünkü Roma bu tarihe kadar imparatorların kanlı bir şekilde ölümlerine tanıklık etmişti ve bu tarihten itibaren de bu kanlı ölümler durmayacaktı. Vitellius saltanatının başından itibaren aşırı harcamalar ile büyük bir tepki çekti. Harcamaları imparatorluğun belini iyice bükmüştü. Günün her saatinde ziyafet veriyordu. Vitellius'un ziyafet kültürü o kadar inanılmaz bir hale gelmişti ki, bir keresinde, iki bin balığın tüketildiği bir ziyafet verdiğini kaynaklar bize aktarıyor. Vitellius doyumsuz birisiydi ve açgözlü idi. 

Görsel 5: Vespasian

Vitellius'un sonu da artık yaklaşıyordu. Çünkü Doğudaki lejyonlar tarafından sevilen bir komutan olan Titus Flavius Vespasianus‘un 1 Temmuz 69‘da imparator olarak ilan edildiğini öğrendi. Vespasianus, Mısır ve Suriye lejyonlarının desteklediği bir kişilik haline gelmişti. Bu da yetmezmiş gibi Tuna lejyonları da Vespasianus‘a desteğini bildirmişlerdi. Belki de Roma çok yakın bir zamanda yeni bir imparatorun ölümüne ve yeni bir imparatorun doğuşuna tanıklık edecekti. Vespasianus akıllı ve kurnaz bir adamdı. Kafasında daha önce Romayı ele geçirmek için tüm planı tasarlamıştı. Kendisi Mısır'a gidecekti çünkü Mısır Roma'nın tahıl deposuydu. Roma‘yı aç bırakmak için bu yolun kesilmesi şarttı. Diğer taraftan askerlerinin bir kısmına Anadolu üzerinden Roma'ya yürümelerini emretti. Daha önce Vespasianus‘a bağlılık yemini eden Tuna lejyonları da Roma‘ya doğru hareket etti. 24 Ekim'de, Cremona yakınlarında iki taraf savaşa tutuştu ve Vitellius‘un lejyonları ağır bir mağlubiyete uğradı. Daha sonra Vespasianus‘un askerleri Roma‘ya doğru hareket etti. Vitellius kalıp savaşmak yerine kaçmayı tercih etti ancak daha sonra yakalanıp 20 Aralık 69 günü idam edildi. Ardından vücudu Tiber Nehri‘ne atıldı. Herkesin tahmin edebileceği gibi senato ertesi gün yani 21 Aralık 69‘da Vespasianus‘u imparator ilan etti. Kanlı imparatorluk değişiklikleri ve iç savaşlarla geçen 69 yılı artık sona ermişti. Bundan sonra Vespasianus‘un 79 yılına kadar sürecek saltanatı başlayacaktır. Vespasianus'un kurmuş olduğu Flavius hanedanı'nın Roma tarihindeki önemli etkilerine daha sonraki çalışmalarımızda değineceğiz.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

KAYNAKÇA

1 Meijer, Fik, İmparatorlar Yataklarında Ölmez, Kronik Kitap, İstanbul, 2023

2 Suetonius, On İki Caesar'ın Yaşamı, Doğu Batı Yayınevi, 2019 

3 Goldsworthy, Adrian, Roma Tarihi, çev. Halil Doğan Aydoğan, İnkılap Yayınevi, 2022

4 Goldsworthy, Adrian, Roma Nasıl Çöktü, Kronik Kitap, 2022