Büyük Theodoric

Ostrogot Krallığı'nı kuracak olan aile, Gotların arasında bulunan soylu bir aile olan Amali ailesidir. Bu hanedanın izleri Atilla'nın krallığına kadar izlenebilir. Bu ailenin gücü Atilla'nın krallığında bulunan Gotların üzerindeki etkisi ve Gotlar tarafından onlara duyulan saygıdır. Theodoric’ten önce İllirya ve Trakya'da bazı Got kavimleri ve liderleri bulunmaktaydı. Örneğin Tervingi önderliğinde Danubi adlı bölgede kalan Gotlar ve Athanaric soyundan gelip Caucaland adlı bölgede kalanlar ve Aramir Gotları da mevcutlardı ki, bunlar da Danube'de kalıyorlardı. 

453 yılında Atilla öldüğünde Amalileri büyük bir mücadele bekliyordu. Atillanın kabileleri bir arada savaşmadan tutabilen otoritesi ortadan kalktığında, Theodoric’in ailesi ancak Panonia’da kalan Gepid Lideri Ardaric’le savaşmak suretiyle hayatta kalabileceklerdi çünkü Gepid Lideri Ardaric kendisini Pannonia’daki kabilelerin şefi ilan etmiş ve bunun için diğer kabilerle hakimiyetini kabul ettirmek için mücadele içine girmişti. Tarihçi Jordanes’e göre kabileler arasındaki anlaşmazlık Pannonia bölgesinde kaynaklanmaktaydı. 

Atilla 453 yılında öldüğünde Gepidler Atilla’nın oğulları ve onların müttefikleriyle savaştı. Atillanın hayatta olduğu dönemlerde büyük bir önem sahibi olan Panonia’yı ele geçirdiler ve oranın hakimi oldular. Bu savaşlarda Amallar yenilen tarafta yani Atillanın oğullarının yanında onların müttefiki olarak savaştılar ve yenildiler. Binaen Bizans ordusunun emrine girdiler ve Triarus latin adını kullanan bir Got kökenli General’in yönetimine girdiler. Bu General Valamir’in kızı, Aspar ile evliydi ve bu Aspar Got hiyerarşisinde önemli bir yere sahip olduğundan bu evlilik önemlidir çünkü Valamir Theodoric’in amcasıydı. Ancak Amal Gotları Nedao savaşından sonra Valamir’e olan bağlılıklarını sonra erdirip bir Amal Gotu olan Triarus’a bağlandılar. Triarus öldüğünde Aspar’ın oğlu zaten Balkanlarda aktif olan hiyerarşide direkt olarak sorunsuz bir şekilde oğlu Theodoric Strabo’ya geçecekti ki, o kişiye ilerleyen zamanlarda Büyük Theodoric ile olan savaşları konusunda değineceğiz.

Theodoric’in babasının adının kaynaklardan ulaşabildiğimiz bilgiler ışığında, Theodimir olduğunu tespit edebiliyoruz ancak annesinin kim olduğu konusunda net birşey söylemek zor. Bunun sebebi, annesi olarak söylenen kişilerden biri olan Ereleuva'nın bir germen ismi taşımıyor olmasıydı. Bundan ötürü, Theodoric de bir diğer germenik bir kral olan Gayseric gibi Romalı bir anneden dünyaya gelmiş olabilir. Theodoric 454 yılında Pannoniada bulunan Neusiedlerde doğdu. İsmi ‘İnsanların Kralı’ anlamına gelmekteydi. Bir Amali soylusu olan babası Theodemir, Gotların önde gelen liderlerinden biriydi ve gelenek gereği oğlunu 461 yılında imparator 1. Leo'ya rehin olarak gönderdi. Her yıl 300 pound ağırlığında altın göndermek de şartlar arasındaydı. Theodoric Konstantionopolis'te kalırken Balkanlarda babası Theodimir, Kuzey Pannonia’dan Dalmaçya’da bulunan topraklarına saldırmak üzere yola çıkan Suevi lideri Hummunid’i ve beraberindeki taarruz ordusunu Balaton nehrinde yenerek esir aldı. Daha sonra Hummunid’in, Theodimir’in silah oğlu olarak bağlılığını almak şartıyla serbest bıraktı. Theodoric, Konstantinopolis'te zamanın en iyi hocalarından eğitim aldı. Theodoric'in iddiasına göre, bu durum zaten ailesinin tüm Gotların yarısını kontrol etmesine de ilave olarak onun değerini daha da arttırdı. Eğitimi bitmesine rağmen Theodoric Konstantinopolis'te 469 yılına kadar kaldı. Burada tam bir şekilde Romalılaşmayı öğrenen ve aynı zamanda da kendi kültürünü kaybetmeyen Theodoric, 1. Leo tarafından da seviliyordu. Savaş sanatını, okumayı yazmayı, kalkülüsü ve aritmetiği öğrenmişti. Theodoric, babası Theodimir’in krallığın yönetimini kardeşi Valamirden tam anlamıyla almasından sonra 469 yılında 1. Leo tarafından, Sarmatların saldırısı sonucu Roma ordusunun Balkanlardan geri çekilmesi üzerine batıya emrinde 6000 Roma askeriyle, Sarmatları yok etmek üzere gönderildi. 

Bölgeye 6000 askerle ulaşan Theodoric Dany'yi geçip Sarmat kralı Baba'yı yendi. Bu galibiyeti onun için kendi krallığının başlangıç tarihi olarak görülmektedir. Ancak kendisi henüz tahtı resmi olarak işgal etmiyordu. Theodoric'in amcası Valamir'in oğlu Theodoric Strabo babasının yerini alarak bir roma kariyeri kurmaya çalıştı ama Doğu Romadaki çekişmeler ve entrikalar yüzüden başarısız olup Trakya’ya çekildi ve burda ordusunu güçlendirerek kendisini kral olarak ilan edecek kadar güç buldu. Theodimir oğlu Theodoric ise Bir Amali prensi olarak savaşta kazandığı Singidunum adlı bölgeyi kendisine ayırıp orada hüküm sürüyordu. 470'li yıllarda Theodoric mevkiinden ve doğudaki bağlantılarından yararlanarak Gotlar'ın hakimiyet alanlarını pekiştirmekle kalmamış Gotların ve özellikle kendi kariyerinin önünü tıkayacak her türlü engeli de bu şekilde aşmıştır. Onun o dönemdeki kaydadeğer en büyük rakibi Theodoric Strabodur ki, 'Strabo' şaşı anlamına gelmektedir. Bu Got şefi imparator Zeno'ya karşı büyük bir ayaklanma düzenlemiş ve kendini Gotların Kralı olarak tanıtmayı başararak Got kabileleri üzerinde bir monopoli kurarak onları konsolide etmişti. 

İmparator Zeno ve Kral Theodoric

Theodimirin hüküm sürdüğü topraklara doğru genişlemesin, sürdüren Strabo, Theodoric ve babasından asker sayısı bakımından üstündü ve bundan ötürü Strabo ile direkt bir karşılaşmayı göze almayarak mantıklı bir karar verdiler. Theodimir ve oğlu Theodoric, Strabo ve Zeno arasındaki bu anlaşmazlığı kullanarak Zenoya yardım etme yoluyla Zeno tarafından Doğu Roma Orduları Komutanlığı'yla ödüllendirilip Doğu Roma'dan destek almayı başararak Strabonun durdurulmasında büyük rol oynadılar. Bu Theodoric’in Bizans'ta öğrendiği siyaset bilimiyle doğrudan alakalıydı. Kosovo polje Vardar vadisine ve oradan Teselya Larissasına kadar olan bütün bütün bölgeleri ele geçirmekle kalmamış, Castrum Herculis-Kurvingrad Clisura, UlpianaLipljan, Stobi, Gradsko çevrelerini ve Heraclea-Bitolada’yı da topraklarına katarak bu savaştan karlı çıkan Theodoric ve babası muzaffer olmuştu. Birinci Leo'dan sonra tahta geçen Doğu Roma İmparatoru Zeno Theodoric'e Leon'un ettiği kadar itimat etmiyor ancak ona Patrici ünvanı vererek yanına Strabo’nun karşısında kullanmak için çekmeye çalışıyordu ve hatta germenik liderler arasında sürekli ikili oynayarak onları güçsüz tutmaya çaba gösteriyordu ancak Strabo’yu yenmek maksadıyla Theodoric ile anlaşmıştı ve ona Doğu Orduları Komutanı Ünvanı vermişti. Ancak Strabo yenildikten sonra Theodoric’in bölgede fazlaca güç kazanmasını engellemek isteyen Zeno, Theodorice ait olan toprakların ve kuvvetlerin kontrolünü bu politikayla Straboya vermişti. Bunu haber alan Theodoric bu olaya çok sinirlendiği için ve bunu bir araç olarak gördüğü için doğu romaya bağlı topraklara yağma seferleri düzenledi. Bunlar arasında Stopi vardı. Yunanistanı yakıp yıktı. Rodoplardaki halka saldırılar düzenledi. Theodoric'in yağmaları haber alınınca Zeno anlaşma istedi ancak Theodoric bunu reddedip elçisi olarak akrabası olan Sidimundu Epidaurum’a yolladı. 

Theodoric ve Roma heyeti anlaşmaya çalışırlarken Zeno askerlerini Theodoric'in birliklerine Saldırı emri vererek harekete geçirdi. Theodoric'in iki bin vagonunu ve beş bin adamını ele geçirdi. Tarihçi Burns'a göre Theodoric bunu anlamadan saldırı olup bitmişti ancak daha sonradan anlaşılan ihanetten ötürü Yunanistan'ı yağmalayan Theodoric Larissa'yı yakıp yıktı. Bu olaylardan iki üç yıl evvel de Gotları Epirus'a akrabası Sidimond'un yardımıyla yerleştirdi. Zeno'nun kötü şansından ve durumları kötü yönetmesinden de bir hayli faydalanan Theodoric topraklarını genişletmeye ve güç kazanmaya devam etti. Zeno içeride de birçok ayaklanmayla uğraştığı için Theodoric ile bir anlaşma yoluna gitti ve Theodoric’le anlaşmak zorunda kaldı. 483 yılında onu Magister Militium konumuna getirdi, bu genelkurmay başkanı demekti.

484 yılında da konsil ilan edildi ve bu dönemde Panonya ve Dalmaçya bölgesini fiilen o kontrol ediyordu. Doğu Roma İmparatorluğu'ndan kopardığı bunca tavize rağmen bunlarla yetinmeyip daha fazla imtiyaz ve kontrol isteyen Theodoric, Doğu Roma için büyük bir tehdit teşkil eder bir hale gelmeye başlamıştı. Zeno da bunun üzerine Bulgarlarla anlaşıp onu birlikte elimine etme yoluna girdi. Ancak 487 yılında bu sebeplerden ötürü doğuya karşı çok saldırgan bir politika izleyen Theodoric, Konstantinopolis'i kuşatıp, su yollarını kesti ve stratejik küçük yerleşim yerlerini ele geçirdi. Theodoric'in bundaki amacı şehri ele geçirmek değildi. Yalnızca Konstantinopolisten prestij, kontrol ve güç devşirmekti ve istediği şeylerde de başarılı olmuştu. Ostrogotlar’a Theodoric ve Sidimundun bulduğu yerler demografik açıdan yetmemeye başlamıştı. Yeni yurtuluklara ihtiyaç duyuyorlardı. Talih Theodoric'in önüne bir şans daha çıkardı. 

Odoacer Zeno'nun İtalya genel valisi olarak İtalya'da hüküm sürmekteydi ancak Odoacer ile Zeno arasında Odoacer'in İtalya'daki Roma vatandaşlarının vatandaşlık haklarına saygı duymadığı için problemler vardı. Onlara adaletsizce hükmediyordu. 487 yılında Zeno ile Theodoric, Odoaceri tahttan indirmek için anlaştılar. Çünkü Odoacer İtalya bir Anti-Zeno grup kurma çalışmaları içinde İtalyadaki Doğu destekçilerini elimine etmeyi başardı ancak Zeno Rugia Krallığını kullanmak istedi ve Buna Odoacer çabuk tepki verdi ve Rugia Krallığını yok etti. Şeytan Ane olan Giso’yu İtalya idam ettirdi ve Giso’nun oğlu Frederick Odoacerin elinden zar zor kurtuldu.

Görsel 1: Theodoric'in İtalya Kralı olarak adına darp ettirmiş olduğu soliduslardan biri.

Odoacerin bu anti-zeno ve anti-amal politikaları Rugianın içinde Amal yanlısı bir grubun lideri olan Frederickin yardım istemesinin yolunu açtı Odoacerden tek rahatsız olan Frederick değildi.  Zeno, Theodoric ve Frederick Odoaceri tahttan indirmek için anlaştılar Bu anlaşmaya göre Theodoric, Rugiya Kralı Frederick'ten yardım alacaktı, Bu Theodoric'in kardeşi Gison'un oğluydu. Theodoric İtalya seferi için elinden gelen bütün gotlarla anlaşmaya çalıştı hatta kırım Gotları ile bir anlaşmaya girmeye çalıştı ancak onlar kabul etmedi gerçeğe en yakın olan sayı ie 20.000 savaşçı ve 100.000 insan olarak gözümüze çarpıyor.

İtalya'nın Hakimiyeti

İtalya'ya giderken Gepit'lerle savaşan, Theodoric, Sirmium da onları mağlup etti. İtalya'ya vardığında Sarmat Göçebelerinin saldırsına uğrayan Gotlar, Gepidlerle Sarmatları geri püskürtmeyi başardılar ancak Theodoric, İsonzo savaşında rakibi Odoacer ile ilk defa İsonzo Köprüsü savaşında yüz yüze geldi. Amal kuvvetleri Odoacerin birliklerini Theodoric’in taktikleri sayesinde 28 ağustos 489’da yenerek italya topraklarına girdi. Verona savaşını kazandıktan sonra Odoacerin Generalkurmay başkanı Tufa, Theodoric’e biat etti ve Theodoric de ona güvenerek elindeki elit birliklerini emrine vermek suretiyle onu psikolojik harp maksadıyla Ravenna’nın kuşatılmasında kullanmak istiyordu. II. Alaric askerlerini Theodoricin emrine yolladı, Odoacer Theodoric'i Faenza savaşında yendi. 490 yılından bir yıl geçmeden Theodoric kuvvetlerini tekrar konsolide ederek 11 ağustos 490 yılında Adda Nehri Savaşı'nda Odoaceri yendi ancak bu savaşta Odoacer de tam anlamıyla teslim olmamıştı ve Ravenna’ya doğru geri çekildi. Üç yıl boyunca Theodoric ve Odoacerin orduları İtalyan Yarımadası'nda hakimiyeti ele geçirmek için savaştılar. Ağustos 492 yılında Riminideki gemilerle ele geçirilmesi zor olan bu şehre etkili bir kuşatma yapmış olan Theodoric şehri zorluyordu ve Odoacerin yeni genelkurmay başkanı savunmadayken ölmüştü. Ravenna Arcbishop’ı Şehrin daha da fazla zarar görmemesi için ikisinin de Ravenna da ve İtalya’da hüküm sürmesini öngören bir antlaşma önerdi. Theodoric Odoacerle anlaşma imzaladı. Bu anlaşmaya göre iki kuvvet de İtalyan yarımadasında hüküm sürebilecekti. 

15 Mart 493 yılında bu anlaşmayı kutlamak için bir tören yapıldı. Bu törene odoacer de davet edildi ve bu davette Theodoric tarafından öldürüldü, bazı kaynaklarda Odoacer'in elleri iki amal askeri tarafından tutulurken Theodoric’e “Tanrı Nerede” diye sorması ve Theodoric’in de “Benim insanlarıma yaptıklarının karşılığı bu” diyip öldürmesi şeklinde geçer. Bazı kaynaklarda ise Rugian soylularının ve Giso’nun ölümü üzerine, Rugialıların almış olduğu bir intikam olabileceği şeklinde geçer. Yalnızca Odoacer öldürülmemiş, yanındaki bütün sadık adamları da kılıçtan geçirilmiştir. 15 mart 493 yılında İtalya Genel Valisi ve Kralı olarak tarih sahnesine çıktı. Odoacer öldüğünde ve güçleri dağıldığında Theodoric halkı için yerleşim sorunuyla karşı karşıya kalmıştı. Amal soyunu ve amel kabilesini, İtalya'nın her bir köşesine dağıtmanın kendi kültürü ve halkının asimile olması açısından tehlikeli olduğunu düşünen Theodoric bu düşüncelerinden vardığı sonuçla, Ostrogotlar için en elverişli bolgeyi üç alanı belirledi. 

Görsel 2 : Büyük Theodoric'in, Yaşlı Peter Vischer tarafından 1513 yılında yapılmış bronz heykeli.

Bu alanlar Pavia, Ravenna ve Picenumdu. Bu arada, Odoacer ile Sicilya konusunda anlaşmış olan Vandallar, Odoacer yenilince anlaşmanın geçersiz olacağını düşünerek sicilya'nın hepsini ele geçirmeye çalıştılar Theodoric'in esas kuvvetleri Ravenna olmasına rağmen Sicilyayı savunmaya giden kuvvetler Vandalların kuvvetlerini kırmaya yetti. Theodoric'in Krallığı barbar krallıklar arasındaki en romalı ve romalılaşmış krallıktı ve Odoacer'in ölümünden sonra İtalya'nın neredeyse hepsini 33 yıl boyunca yönetti. Ağustos 492 yılın Zeno öldü yerine I. Anastasius geçti ve Got Kralının askerleri yeni İmparatorun izni olmadan Theodoric’i kralları ilan ettiler. 498 yılında bazı senatörlerin çabalarıyla düzenlenen konsülede Theodoric Batının Hükümdarı olarak resmen tanındı. 476 yılındaki İtalya Kralıyla 498 yılındaki İtalya kralları birbirlerinden çok farklıydı. Theodoric hanedan evlilikleri vasıtasıyla hakimiyetini burgonya ve vandal krallıklarına kadar genişletti. Frank Kralı Clovis'i kız kardeşiyle evlendirdi. Bu Frank Kralı Clovisin gücünü resmi olarak tanımaktı ve clovisin de Theodorici tanimasi demekti. kız kardeşi Amalfriday’ı evlenmesi icin beş bin kişilik bir ordunun koruduğu bir çeyizle Vandal ve Alan kralı olan Tharasamunda gönderdi. Theodoric evlilikleri siyasi bir araç olarak görüyordu onun bazı kızlarının evlendikleri kişiler şu şekildedir; Theodegotha II. Alaric ile, Ostrogotho Burgonya Kralı Sigismund ile, Amalasuintha Eutharic ile evlenmiştir. 504-505 yılları arasında Theodoric kendi topraklarını Balkanlar'da Gepit'leri yenerek Panoya'ya kadar genişletti. Theodoric daha bebek olan torunu Amalaric vasıtasıyla vizigot Krallığı'nın naibi oldu. 

Görsel 3 : Büyük Theodoric'in 510 yılına gelindiğinde hakim olduğu bölgeler kırmızı ile gösterilmiştir.

II. Alaricin Frank Krallığına yenilmesinden sonra Franklar Vizigotlardan Aquitaineyi aldılar. II. Alaricin yenilmesini fırsat bilen Theodoric de 511 yılında Vizigot Krallığı tamamen kontrolüne aldı. Theodorici’n Krallığı tarihin seyri açısından çok istisnaidir. Vizigot ve Got Tarihinde ilk defa böylece, Theodoric, Atlantik'ten Danube'ye kadar uzanan büyük bir Gotik süper devleti kurdu. Franklara kaptırılan topraklar Franklarda kalırken Theodoric, Clovis öldüğünde Frank Krallığı'nın mirasçılarıyla barış anlaşmaları imzaladı. Got kralının etkisi 516 ve 517 Taragona ve Gerona'da yapılan konsüllere kadar uzanmıştır. Ancak odoacer gibi bir yerel bir krallık kurmak ve yönetmek yerine Theodoric daha emperyal bir zihinle düşünmeye ve hareket etmiştir. Tarihçi Peter Brown'a göre Theodoric bir Romalı olmak isteyen bir Got idi. Ancak yalnızca salak bir Romalı bir Got gibi olmak isterdi. Theodoric, Roma geleneklerine uygun olarak imparatorluk rengi olan mor kıyafetler giyiyordu. Ancak Odoacer'in aksine Theodoric yapmış olduğu anlaşmalara sadık kalarak Roma vatandaşlarını Roma adalet sisteminde yargılanmaları için gereken uygulamaları yerine getirdi. Hatta 519 yılında Ravenna'da bir grup tarafından bir sinagog yakıldığında, Theodoric o sinagogun tekrar eski değerinde inşa edilip ikame edilmesini emretti. Burgond Krallığı tarafında ise değişik durumlar yaşanıyordu. Burgond Kralı Katolik Sigismund'la Theodoric'in arasındaki karmaşık ilişkiye rağmen iki tarafta ortak bir barışı 15 yıl boyunca korudu. Ancak 522 yılına gelindiğinde Sigismund kendi oğlu olan Theodoric’in ise torunu olan Sigeric'i öldürdü. Bunu yapmasındaki amac Theodoric'in Vizigot krallığını ele geçirmesiyle aynı şekilde kendi krallığını da ele geçirecek olduğunu düşünmesiydi. Theodoric bu olaya yanıt olarak Franklarla işbirliği yaparak Burgond Krallığını işgal etti. İki taraftan saldırıya uğrayan Sigismund, iki cephede de yenildi. Ancak Sigismund'un aryan olan kardeşi Godomar kendisini kalan Burgond topraklarında kral ilan etti ve 10 boyunca orada hükümdarlığını sürdürdü. 30 Ağustos 526’da Theodoric öldükten sonra yerine Atahalaric geçti. O da öldükten sonra, Theodoric'in soyundan gelen bir kadın olan Amalasuntha başa geçti. Jordanes’in anlatımına göre “Amalasuntha cinsiyetinin zayıflığı nedeniyle Gotlar tarafından hor görülebileceğinden korkuyordu, Bu yüzden uzun bir düşünceden sonra kuzeni Theodahad'ı evinde emekli bir hayat sürdüğü Toskana'dan çağırmaya karar verdi ve böylece onu tahta oturttu ancak akrabalıklarına aldırış etmedi ve kısa bir süre sonra onu Ravenna'daki saraydan alıp Bulsinian gölündeki bir adaya götürdü ve orada onu sürgünde tuttu. Orada keder içinde birkaç gün geçirdikten sonra, onun kiralık adamları tarafından banyoda boğdurdu."

Görsel 4 : Büyük Theodoric'in İtalya, Ravenna'da bulunan mozolesi.

KAYNAKÇA

1 Wolfram, Herwig, History of the Goths. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1988

2 Langer, William L. Italy, 489–554, An Encyclopedia of World History, George G. Harrap and Co. 1968

3 Geary, Patrick J. Barbarians and Ethnicity,  In G.W. Bowersock; Peter Brown; Oleg Grabar (eds.). Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press, 1999

4 Burns, Thomas, A History of the Ostrogoths, Bloomington; Indianapolis: Indiana University Press 1991

5 Elton, Hugh, The Roman Empire in Late Antiquity: A Political and Military History, Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2018

6 Heather, Peter, The Restoration of Rome: Barbarian Popes & Imperial Pretenders,  Oxford: Oxford University Press, 2013

7 James, Edward, Europe's Barbarians, AD 200–600, London and New York: Routledge, 2014

8 Collins, Roger, Visigothic Spain, 409–711, Malden, MA: Blackwell Publishing, 2004

9 Brown, Peter, The World of Late Antiquity: AD 150–750. New York and London: W.W. Norton and Co, 1989 

10 Jordanes, Getica